Firma i przedsiębiorstwo – każdy z nas zna te pojęcia i niejednokrotnie się nimi posługiwał. Na co dzień często stawiamy pomiędzy nimi znak równości, nie zastanawiając się, co właściwie oznaczają. W dzisiejszym artykule poradnikowym wyjaśniamy, czym w języku prawnym jest firma, a czym przedsiębiorstwo i dlaczego w prawie nie możemy postawić znaku równości pomiędzy tymi dwoma słowami.

Firma

Odpowiedź na pytanie, czym jest firma odnajdziemy w księdze pierwszej kodeksu cywilnego. Czytamy tam, że przedsiębiorca działa pod firmą. Co to oznacza w praktyce?

Otóż firma to oznaczenie słowne przedsiębiorcy – czyli mówiąc potocznie po prostu nazwa. Zanim przejdziemy dalej, odpowiedzmy sobie jeszcze na pytanie, kto według polskiego prawa może być uznany za przedsiębiorcę?

Wyróżniamy trzy rodzaje podmiotów, które mogą być przedsiębiorcami:

1. osoby fizyczne
2. osoby prawne (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością),
3. tzw. ułomne osoby prawne, czyli podmioty, które mają zdolność prawną (czyli kompetencję do samodzielnego prowadzenia spraw, występowania jako strona przed sądem – np. spółka osobowa), ale nie posiadają osobowości prawnej (nie są samodzielnym bytem prawnym).

Każdy przedsiębiorca podlega obowiązkowi wpisu do państwowego rejestru, w którym to rejestrze ujawniona zostaje również jego firma. Istnieją dwa takie rejestry:

1. Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej (CEIDG) – do tego rejestru wpisywane są osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, zaś rejestracja przedsiębiorcy, bądź zmiana wpisu są całkowicie wolne od opłat. Prowadzony jest przez urzędy gmin;
2. Krajowy Rejestr Sądowy (KRS) – prowadzony przez sądy gospodarcze; tutaj, w rejestrze przedsiębiorców będącym częścią KRS, wpisuje się przedsiębiorców będących osobami prawnymi oraz tzw. jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej. Wszystkie czynności związane z rejestracją oraz dokonywaniem zmian istniejącego wpisu podlegają opłacie sądowej.

Zasady tworzenia firmy

Dla każdego z rodzajów przedsiębiorców obowiązują odmienne zasady tworzenia firmy. Przedsiębiorcy, który nie zastosuje się do nich, odmówi się wpisu do rejestru, a co za tym idzie – nie będzie mógł w sposób legalny prowadzić swojej działalności gospodarczej (o konsekwencjach prowadzenia działalności bez rejestracji pisaliśmy w zeszłotygodniowym artykule).

1. osoba fizyczna – firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to możliwości umieszczenia w swojej firmie dodatków, np. informujących o rodzaju usług świadczonych przez przedsiębiorcę. Nie są one jednak obowiązkowe i do CEIDG zostanie wpisany przysłowiowy Jan Kowalski jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą.
2. osoba prawna – nazwa stanowi firmę osoby prawnej. Nie ma tutaj wymogów co do jej brzmienia. Jedynym obowiązkiem jest konieczność zawarcia w niej formy prawnej przedsiębiorcy, np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, bądź jej skrótu (sp. z o.o.). Jeżeli taka firma ma zawierać imię lub nazwisko osoby fizycznej, ta osoba musi wyrazić zgodę, a jeśli nie żyje, zgodę taką wyrażają jej małżonek i dzieci.
3. tzw. ułomna osoba prawna – jej firmą jest również nazwa, której brzmienie określają odrębne przepisy – np. zgodnie z KSH spółka jawna musi w swojej nazwie zawierać określenie formy prawnej i nazwisko lub firmę przynajmniej jednego ze wspólników.

Ponadto przepisy wymagają, aby firma przedsiębiorcy dostatecznie odróżniała się od firm innych przedsiębiorców działających na tym samym rynku oraz aby nie wprowadzała odbiorców w błąd, między innymi co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu czy miejsca jego działalności.

WAŻNE: Prawo do firmy podlega ochronie prawnej! Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. Jeżeli zaś doszło już do naruszenia prawa, przedsiębiorca może wówczas żądać usunięcia jego skutków, złożenia odpowiednich oświadczeń, naprawienia szkody majątkowej lub wydania uzyskanej korzyści.

Przedsiębiorstwo

Definicję przedsiębiorstwa ustawodawca zamieścił w kodeksie cywilnym, w tytule III księgi pierwszym „Mienie”. Ten fakt sugeruje, że przedsiębiorstwo – w odróżnieniu od firmy, która jest wyłącznie dobrem niematerialnym – ma również charakter materialny.

Cytując definicję zawartą w ustawie, „przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej”. Ponadto w kodeksie zamieszczono przykładową listę tych składników, obejmującą m. in. własność nieruchomości i ruchomości, prawa autorskie, koncesje, licencje, zezwolenia, patenty, tajemnice przedsiębiorstwa, prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy.

Mówiąc potocznie, przedsiębiorstwem jest to wszystko, co służy prowadzeniu działalności przez danego przedsiębiorcę, umożliwia mu jej wykonywanie oraz chroni przed naruszeniem jego praw majątkowych przez podmioty zewnętrzne.

Do składników przedsiębiorstwa zalicza się również oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części, czyli nazwę przedsiębiorstwa. Nie należy mylić jej z firmą. Wielu przedsiębiorców prowadzi działalność gospodarczą pod jedną, ujawnioną w rejestrze firmą, zaś sprzedawane przez siebie produkty i usługi opatruje różniącą się od firmy nazwą. I właśnie tę nazwę umieszcza na logach, metkach, czy materiałach reklamowych. Wówczas to nie firma przedsiębiorcy, a nazwa oznaczająca przedsiębiorstwo jest znacznie bardziej rozpoznawalna przez klientów i staje się cennym dobrem, tworząc markę. Stąd ustawodawca zaliczył ją do składników przedsiębiorstwa.

Ciekawostka: Jeżeli chcesz sprawdzić, czy firma przedsiębiorcy jest taka sama, jak nazwa, którą markuje swoje towary, przyjrzyj się uważnie paragonowi otrzymanemu za zakupy. Na paragonach i fakturach umieszcza się zawsze dane przedsiębiorcy, takie jak w rejestrze, z jego firmą na czele. Po nich poznasz, czy firma przedsiębiorcy i nazwa tworzonej przez niego marki są identyczne.

Jeżeli zainteresowała Cię niniejsza porada prawna, prowadzisz działalność gospodarczą, bądź też nosisz się z zamiarem rozpoczęcia własnego biznesu – serdecznie zapraszamy do skorzystania z oferty KANCLEX dla przedsiębiorców.

KANCLEX Porady Prawne Gdynia