W artykule poradnikowym chcielibyśmy skoncentrować naszą uwagę na tematyce stosunku pracy oraz odpowiedzieć na pytanie czy i w jakich wypadkach można zastąpić umowę o pracę inną umową.
Elementy stosunku pracy
Odpowiedź na pytanie czym jest stosunek pracy ustawodawca zawarł w art. 22 § 1 Kodeksu pracy. Definicja wskazuje poszczególne elementy, które składają się na pojęcie stosunku pracy.
Są to kolejno:
- zobowiązanie się pracownika do wykonywania pracy:
- określonego rodzaju na rzecz pracodawcy,
- pod kierownictwem pracodawcy,
- w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę
- zobowiązanie się pracodawcy do:
- zatrudnienia pracownika;
- zapłaty pracownikowi wynagrodzenia za wykonywaną pracę.
Istotnym jest, iż w ramach stosunku pracy pracodawca niejako „zawłaszcza” efekty pracy zatrudnianych przez siebie pracowników, którzy pracują na jego rzecz. Jednocześnie to na pracodawcy spoczywa ryzyko prowadzonej działalności oraz obowiązek dostarczenia pracownikowi narzędzi niezbędnych do wykonywania pracy.
UWAGA: Dopuszczalne jest częściowe przeniesienie ryzyka na pracownika, które znajduje odzwierciedlenie w powszechnie stosowanych przez przedsiębiorców systemach premiowych. Nie jest jednak możliwe całościowe uzależnienie wypłaty wynagrodzenia od osiągniętych efektów sprzedażowych; pracownikowi musi przysługiwać stała część wynagrodzenia, wypłacana niezależnie od wyników.
Praca świadczona w ramach stosunku pracy nazywana jest pracą podporządkowaną. Oznacza to, iż to pracodawcy przysługują uprawnienia kierownicze, dyrektywne. Przejawiają się one w uprawnieniu do wyznaczenia pracownikowi czasu i miejsca wykonywania pracy, a przede wszystkim sposobu jej wykonywania poprzez na bieżąco wydawane polecenia.
WAŻNE: Warto zauważyć, iż to właśnie podporządkowanie uznawane jest za cechę wyznaczającą, czy mamy do czynienia z zatrudnieniem pracowniczym.
Umowa o pracę
Umowa o pracę stanowi podstawę nawiązania stosunku pracy. Zgodnie z wytycznymi zawartymi w kodeksie pracy jej treść powinna zawierać:
- strony umowy,
- rodzaj umowy (zawartej na czas określony, nieokreślony lub okres próbny),
- datę zawarcia,
- warunki pracy i płacy, w szczególności:
- rodzaj pracy,
- miejsce jej wykonywania,
- wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia,
- wymiar czasu pracy,
- termin rozpoczęcia pracy.
Umowę o pracę co do zasady powinno zawierać się w formie pisemnej. Kodeks pracy przewiduje jednak wyjątek od tej zasady, stanowiąc iż:
WAŻNE: Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy potwierdza pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.
Warto zaznaczyć, że umowa o pracę nie jest synonimem stosunku pracy. To drugie pojęcie ma znacznie szerszy zakres znaczeniowy, obejmując również przepisy szeroko pojętego prawa pracy, a także prawa cywilnego znajdującego zastosowanie do stosunków pracy oraz faktyczne warunki i okoliczności świadczenia pracy przez pracownika.
Umowa o pracę a inne umowy
W tym momencie rodzi się pytanie czy dopuszczalne jest zawarcie innej umowy, np. umowy zlecenia, w miejsce umowy o pracę? Odpowiedź brzmi: To zależy.
Kodeks pracy stanowi, że zatrudnienie na warunkach faktycznie składających się z elementów opisanego na początku tego artykułu stosunku pracy jest zatrudnieniem w ramach stosunku pracy. Od tej zasady nie ma wyjątków. Zawarcie przez pracodawcę z pracownikiem innej umowy w miejsce umowy o pracę stanowi wykroczenie zagrożone karą grzywny oraz pozwala pracownikowi na wystąpienie z wnioskiem o przekwalifikowanie umowy na umowę o pracę.
W tym miejscu należy podkreślić, że nie jest tutaj ważna treść zawartej umowy, lecz FAKTYCZNE warunki jej wykonywania.
Analogicznie, jeśli praca ma być świadczona na warunkach swoim charakterem odbiegających od tych charakterystycznych dla stosunku pracy, dopuszczalne jest zawarcie dowolnego rodzaju umowy, zgodnie z zasadą swobody umów.
Zapraszamy do lektury kolejnej porady prawnej. Będzie ona stanowiła rozwinięcie powyższego tekstu i opowie Wam, Drodzy Czytelnicy, jakie narzędzia polskie prawo gwarantuje pracownikom, którzy zawarli z pracodawcą umowę cywilnoprawną, lecz ich praca była identyczna jak ta, którą wykonywali pracownicy pełnoetatowi oraz jak z tych narzędzi korzystać. Jeżeli zaś już dzisiaj powiły się w Waszych głowach pytania, na które możemy udzielić odpowiedzi, pozostajemy do Waszej dyspozycji.
KANCLEX Porady Prawne Gdynia
