Sporządzenie testamentu to z punktu widzenia spadkodawcy czynność nader doniosła, gdyż jej skutki rozciągają się poza ramy czasowe jego życia. Co jednak, gdy po sporządzeniu testamentu będą miały miejsce zdarzenia, które sprawią, że postanowimy zmienić zapisy w sporządzonym przez nas testamencie? Albo po prostu zmienimy zdanie i zechcemy inaczej zadysponować naszym majątkiem po śmierci? Odpowiedzi na te pytania przedstawiamy w poniższym artykule.
Polskie przepisy wychodzą naprzeciw potrzebom wszystkich tych, którzy nie będąc pewni co do ostatecznego kształtu swojej „ostatniej woli” chcieliby albo ją zmienić, albo całkowicie odwołać spisany uprzednio testament. Kodeks ustanawia ogólną zasadę, iż testament można odwołać w każdej chwili.
Dla swojej skuteczności wymagane jest jednoczesne wystąpienie trzech warunków:
- spadkodawcę musi posiadać zdolność testowania (pisaliśmy o niej tutaj: Jak napisać testament?);
- spadkodawca musi odwołać testament osobiście;
- chęć odwołania nie może być obarczona wadą (np. błąd, czy przymus).
WAŻNE: Odwołać można nie tylko cały testament, ale też niektóre, poszczególne jego postanowienia.
Sposoby odwołania testamentu
W prawie polskim przewiduje się następujące sposoby, za pomocą których można odwołać uprzednio spisany testament:
- sporządzić nowy – nowy testament musi być dokonany w sposób przewidziany prawem, ale nie ma wymogu, aby odwołanie nastąpiło w tej samej formie, w której sporządzono testament pierwotny. Oznacza to, że przykładowo testament notarialny może być odwołany w drodze zwykłego testamentu pisemnego. Najczęściej wiąże się to ze sporządzeniem nowego testamentu, który zawiera inne dyspozycje na wypadek śmierci. Ale możliwym jest również odwołanie jedynie niektórych zapisów testamentowych, co spowoduje, iż stary testament zachowa w części ważność i będzie brany pod uwagę przez sąd po śmierci spadkodawcy. Dopuszczalna jest także trzecia, dość nieoczekiwana możliwość – sporządzenie testamentu odwołującego poprzedni. Nie musi on zawierać żadnych dodatkowych rozrządzeń – wystarczy, że spadkodawca zaznaczy, że odwołuje wcześniej sporządzony testament; wówczas cały jego majątek będzie podlegał regułom dziedziczenia ustawowego.
- zniszczyć dokument zawierający oświadczenie lub pozbawić go cech, od których zależy jego ważność – przykładowo będzie to podarcie testamentu własnoręcznego czy wydarcie podpisu na testamencie własnoręcznym. Czynność taka pociągnie za sobą nieważność dokumentu tylko wówczas, gdy nastąpiła w zamiarze odwołania oraz była podjęta osobiście przez spadkodawcę.
- dokonać w pierwotnym testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień – może to być przykładowo przekreślenie testamentu z adnotacją: „nieważny”, „odwołany” itp. Samo przekreślenie, bez umieszczenia dodatkowej uwagi, może powodować trudności dowodowe po śmierci spadkodawcy w toku dochodzenia swoich praw przez spadkobierców.
Skutki odwołania
Odwołany testament, bądź też poszczególne jego postanowienia, tracą moc.
Problematyczna jednak może okazać się sytuacja, w której spadkodawca odwoła dokonane już odwołanie testamentu – czy wówczas moc prawną odzyska najwcześniejszy testament? Sąd Najwyższy rozwiązując to zagadnienie uznał, że oceny należy dokonywać w każdym przypadku indywidualnie, badając jaka była wola spadkodawcy. Jeżeli z zapisów testamentu, w którym dokonano odwołania wynika, że spadkodawca chciał przywrócić moc pierwszemu testamentowi, należy tę wolę uszanować.
