W poprzednim artykule wstępnie nakreśliliśmy czym jest mediacja i na czym polega. Ta alternatywna metoda rozwiązywania sporów, mimo iż jest bardzo odformalizowanym sposobem rozwiązywania konfliktów, również rządzi się swoimi zasadami. Przyjrzymy się im w dzisiejszym artykule.

Zasady w ogólności

Mediacja, jak każdy sposób wypracowywania porozumienia, czy rozwiązywania sporu rządzi się swoimi prawami. Nie zmienia to faktu, że jest ona najbardziej przyjazną metodą i jedyną, która w pełni pozwala uczestnikom na samodzielne ukształtowanie swojej sytuacji, podjęcie decyzji. Jednak z uwagi na fakt, że mediacja jest postępowaniem, którego wynik rodzi istotne skutki prawne, w trakcie jej prowadzenia należy pamiętać o 5 podstawowych zasadach:

1. dobrowolność,
2. bezstronność,
3. neutralność,
4. akceptowalność,
5. poufność.

Przyjrzyjmy się z bliska każdej z nich.

Dobrowolność

Zasada dobrowolności oznacza ni mniej, ni więcej to, że uczestnicy mogą do niej przystąpić na każdym etapie, jak i również z niej zrezygnować. Co więcej, dobrowolność dotyczy także zakresu mediacji – strony mogą pozostawić jakąś część sporu poza mediacją (z naszego doświadczenia wynika, że w praktyce nie jest to najlepsze rozwiązanie, jednak strony zawsze mają do tego prawo); jak i samej osoby mediatora. Dlatego, można zrezygnować tylko z konkretnej osoby prowadzącej mediację, ale dalej rozwiązywać konflikt na tej drodze.

Co istotne, stron nie można do mediacji zmusić. I wprawdzie sądy, czy niektóre zapisy zawieranych umów mogą nakazywać stronom skorzystanie z tej metody rozwiązywania sporu, jednakże mediacji nie powinno się przeprowadzać, jeżeli strony ostatecznie nie wyrażą takiej woli. Przymus w przypadku mediacji jest całkowitym zaprzeczeniem jej idei. Tylko swoboda i dobrowolność przystąpienia do niej stanowią o sensie tego postępowania.

Dotyczy to zarówno stron sporu, które zawsze i w każdej chwili mogą zrezygnować z mediacji lub osoby mediatora; jak i samego mediatora, który może z prowadzenia konkretnej mediacji zrezygnować. Dzieje się tak jednak w wyjątkowych przypadkach, kiedy mediator np. zauważy, że mediacja jest przez strony wykorzystywana w innym celu niż nawiązanie porozumienia.

Bezstronność

Zasada bezstronności dotyczy osoby mediatora. Jego osoba musi pozostawać niejako poza samym sporem – mediatorem nie może być osoba w jakikolwiek sposób zaangażowana w spór przed przystąpieniem stron do mediacji. Oznacza to, że mediatorami nie mogą być pełnomocnicy stron konfliktu, ani osoby bliskie, jak krewni, partnerzy, itp.

Na etapie samego prowadzenia mediacji, mediator powinien zapewnić obu stronom równe prawa. Nie może żadnej ze stron faworyzować, ani reprezentować jej interesów np. w sytuacji gdy mediacja odbywa się w osobnych pomieszczeniach i strony nie mają ze sobą bezpośredniego kontaktu.

Neutralność

Zasada neutralności wydaje się synonimiczna dla bezstronności, jednak mimo iż odnosi się do mediatora, dotyczy innego aspektu jego postawy względem sporu. Mediator musi zachować neutralność względem sporu, tj. nie może narzucać rozwiązania którejkolwiek ze stron, a jego osobiste poglądy czy przekonania nie mogą mieć wpływu na sposób ani tok prowadzenia mediacji. Mediator, który pozwala aby jego światopogląd, czy przekonania wzięły górę nad absolutną neutralnością względem konfliktu, nie zachowa też bezstronności, co z kolei przyczyni się do zróżnicowania pozycji stron – a to zaprzeczy całej idei mediacji.

Dlatego profesjonalny mediator niejako „zostawia poglądy w domu” i pozwala, aby to strony w sposób dla siebie zrozumiały i wzajemnie przyjęty nawiązały porozumienie.

Akceptowalność

Zasada akceptowalności dotyczy całego procesu mediacji i oznacza zgodę stron na podjęcie mediacji, osobę mediatora, a także zasady i reguły według których mediacja będzie prowadzona. Wiąże się ona niezwykle mocno z zasadą dobrowolności, ale także ma na celu zachowanie pewnego standardu. Strony na etapie przygotowującym do mediacji ustalają zasady jakimi mediacja będzie się kierowała. Jest to o tyle istotne, że każde postępowanie jest inne, jak inne są strony. Reguły mogą dotyczyć wielu kwestii, w tym np. języka (czy może być swobodny i np. zawierać wulgaryzmy), częstotliwości spotkań, czasu ich trwania, czy podziału na części samego rozwiązania sporu i wielu, wielu innych. Dopiero, gdy strony wypracują i zaakceptują zasady mediacji, można przystąpić do jej prowadzenia.

Mediator przed rozpoczęciem mediacji powinien odebrać od stron zgodę zarówno na osobę mediatora, jak i na zasady, według których będzie prowadził między nimi mediację.

Poufność

Zasada poufności to chyba najbardziej znana zasada odnosząca się do całej procedury mediacji. To ona gwarantuje, że słowa, argumenty jakie padną podczas rozmowy stron, nie zostaną użyte nigdzie i przez nikogo. Wszystko co się podczas mediacji wydarzy, powie i usłyszy zostaje wewnątrz mediacji. Co kluczowe, uczestnicy mediacji (a więc także i mediator) nie tylko mają prawo do poufności, ale mają obowiązek ją zachować. Dlatego nagrywanie przebiegu, sporządzanie notatek, czy relacjonowanie tego, co się podczas mediacji wydarzyło jest zakazane. Jedynie mediator może sporządzać notatki niezbędne do stworzenia protokołu lub ugody, jeżeli mediacja do takiego rozwiązania prowadzi.

W protokole z mediacji nie umieszcza się zbyt wielu informacji, właśnie po to, aby zachować poufność. Mediator nie wskazuje konkretnych słów, argumentów, a jedynie w ogólności opisuje przebieg postępowania – czy strony się porozumiewały, kiedy i gdzie się spotkały, jaki był efekt mediacji. Wszystko zaś, co na mediacji padło, pozostaje tajemnicą. Należy też pamiętać, że mediator jest objęty tajemnicą mediacji przed sądem i nie może wyjawić tego, co się wydarzyło podczas spotkania. Jedynie wszystkie strony konfliktu jednocześnie mogą zwolnić mediatora z tej tajemnicy. Ale wystarczy sprzeciw choćby jednej osoby i nawet w obliczu żądania sądu, mediator ma obowiązek milczeć.

WAŻNE: Same strony mają obowiązek zachować w tajemnicy przebieg mediacji. Dzięki temu buduje się nić zaufania, która pozwala na ostateczne wypracowanie wspólnego rozwiązania, bez konieczności wizyty w sądzie.

Jeżeli zainteresowała Was tematyka mediacji i chcielibyście się dowiedzieć więcej o niej samej, zasadach jakimi się rządzi ta forma rozwiązywania sporów, czy skorzystać z tej drogi, aby zakończyć konflikt – Zespół KANCLEX serdecznie zaprasza do kontaktu!