Testament – właściwie każdy z nas zna to słowo, jednak dla wielu pozostaje ono tylko słowem. Większość ludzi, zgromadzony za życia majątek pozostawia regułom dziedziczenia określonym przez Kodeks cywilny. Inni jednak w pewnym momencie zaczynają odczuwać potrzebę zadecydowania o losie własnego mienia po ich śmierci. Dla tych „testament” staje się nie tylko słowem, ale również ważnym dokumentem, „ostatnią wolą”, w której po raz ostatni wystąpią jako zarządca własnego majątku. Jak przygotować tak ważny dokument, aby po śmierci był skuteczny i należycie zabezpieczył wolę spadkodawcy? Zapraszamy do lektury artykułu.
Przepisy polskiego prawa mówią wyraźnie, że jedynie w drodze testamentu można zadecydować o losie majątku na wypadek śmierci. Ten fakt dodatkowo podnosi wagę testamentu, jako jedynego dokumentu regulującego los majątku po śmierci spadkodawcy.
UWAGA: Pewną możliwość zadysponowania majątkiem na innej drodze niż testament daje nam Prawo bankowe. Jest to tzw. dyspozycja wkładem na wypadek śmierci i polega na złożeniu w banku pisemnego polecenia dokonania – po śmierci posiadacza rachunku bankowego – wypłaty określonej kwoty pieniężnej z rachunku wskazanym przez siebie osobom. Mogą to być: małżonek, wstępny, zstępny lub rodzeństwo. Wypłacona w ten sposób suma nie jest traktowana jako spadek otrzymany po posiadaczu rachunku.
Kto może sporządzić testament?
Osoba posiadająca tzw. zdolność testowania, czyli mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Będą to wszyscy, którzy ukończyli 18 lat (lub przed ukończeniem tego wieku zawarli związek małżeński) i nie zostali ubezwłasnowolnieni.
WAŻNE: Spadkodawca musi mieć zdolność testowania w chwili sporządzania testamentu! Dlatego, jeśli utraci ją po jego napisaniu (np. zostanie ubezwłasnowolniony kilka lat po sporządzeniu), nie będzie to miało wpływu na ważność spisanego wcześniej testamentu. Tak samo, jeśli np. osoba nieletnia przygotuje testament, pozostanie on nieważny także po ukończeniu przez nią 18 lat.
Istotnym jest, aby jeden testament sporządzała tylko i wyłącznie jedna osoba. W Polsce obowiązuje zakaz sporządzania testamentów wspólnych. Taki zakaz rodzi trudności, np. w sytuacji gdy o majątku chcą wspólnie zadecydować małżonkowie – sporządzenie testamentu, w którym zarówno mąż i żona jednocześnie zadecydują o losie swojego majątku jest niemożliwe. Dla skuteczności, każde z nich musi sporządzić odrębny testament.
Ponadto, testament być napisany osobiście – oznacza to, że nie ma możliwości skorzystania z pomocy przedstawiciela do tej czynności, np. adwokata, czy zastąpienia chorego męża przez żonę.
Kiedy testament będzie nieważny?
Kodeks przewiduje trzy przyczyny nieważności testamentu:
- gdy został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli – może to być przykładowo choroba psychiczna, przymus fizyczny, czy pozostawanie w stanie upojenia alkoholowego.
Samo występowanie tych okoliczności u spadkodawcy nie powoduje jednak automatycznie nieważności napisanego przez niego testamentu – konieczne wówczas jest przeprowadzenie dowodu, czy w chwili sporządzania testamentu spadkodawca działał z rozeznaniem;
- gdy został sporządzony pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści – jest to sytuacja, w której spadkodawca spisuje testament, będąc przekonanym o pewnych faktach, ale gdyby dowiedział się, że jest w błędzie nigdy by takiego testamentu nie napisał. Przykładowo, jako zapaleni obrońcy zwierząt, zapisujemy majątek schronisku dla zwierząt, które ma dużą renomę i wydaje się traktować zwierzęta jak najlepiej. W rzeczywistości jednak, okazuje się, że rzeczywiście pomagać, krzywdzi zwierzęta – gdybyśmy wiedzieli o tej sytuacji, przenigdy byśmy nie przekazali tej instytucji złamanego grosza.
- gdy został sporządzony pod wpływem groźby – może to być każda, nawet niepoważna, groźba mająca na celu nakłonienie spadkodawcy do sporządzenia testamentu o danej treści – wystarczy, że miała wpływ na decyzję sporządzającego testament.
Możliwość powołania się spadkobierców na nieważność testamentu jest jednak ograniczona w czasie i wygasa po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku. Oznacza to, że jeśli spadkobierca posiada informacje o możliwych wadach testamentu, powodujących jego nieważność, nie powinien zwlekać ze zgłoszeniem ich w postępowaniu sądowym.
Jak napisać testament zwykły?
Testament zwykły, to taki, który może sporządzić każdy i zawsze, bez względu na okoliczności. Przepisy dają nam do wyboru trzy rodzaje testamentu zwykłego:
- testament własnoręczny (tzw. holograficzny) – dla swojej ważności musi być w całości napisany pismem ręcznym, podpisany i opatrzony datą.
- testament notarialny – sporządzany w formie aktu notarialnego, w wybranej przez spadkodawcę kancelarii notarialnej;
- testament urzędowy („dyktowany”, tzw. allograficzny) – jego treść przekazuje się ustnie do protokołu, w obecności dwóch świadków, przed wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta), starostą, marszałkiem województwa, sekretarzem powiatu albo gminy lub kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Po jego odczytaniu jest podpisywany przez spadkodawcę, świadków oraz urzędnika, przed którym zostało wygłoszone. Wyjątek dotyczy osób głuchych lub niemych, które nie mogą sporządzić testamentu w ten sposób.
Jak widać, skuteczne zadysponowanie majątkiem na wypadek śmierci wymaga spełnienia szeregu warunków. Co więcej, po śmierci spadkodawcy jego spadkobiercy mogą próbować podważyć ważność testamentu. Z drugiej jednak strony czasem wystarczy jedynie kartka papieru i długopis, aby przejąć kontrolę nad swoim majątkiem będąc już „po tamtej stronie”.
Jeżeli macie wątpliwości, jakie rozwiązanie będzie najlepsze w Waszym przypadku – KANCLEX zaprasza do dzwonienia, wysyłania wiadomości lub osobistej wizyty w biurze przy ul. 3 Maja 21/4 w Gdyni. Znajdziemy najlepsze rozwiązanie dla każdego z Was.
